Wim van Hennekeler

Organisatie-authenticiteit

Leidinggevenden en organisatieprofessionals hebben misschien wel als opgave om het Ware na te streven. Het authentieke van een organisatie, de reden dat zij bestaat, datgene wat de mensen die er werken bindt en motiveert. Het Ware met een hoofdletter. Maar het ware met een kleine letter staat onder druk. Ook organisaties leiden aan fake news. Dat kan weer impact hebben op de zoektocht naar het Ware met een hoofdletter.

Het Ware met een grote en een kleine w

Onlangs zag ik de voorstelling Eindspel. Een door Samuel Becket geschreven toneelstuk. Het was een geweldige uitvoering, niet in de laatste plaats door het meesterlijke spel van de acteurs, met Hans Croiset en René van ’t Hof in de hoofdrollen. Ik wist dat Hans Croiset inmiddels 84 is, maar in het stuk was daar niets van te merken. Qua dictie, snelheid, scherpte en bewegingen leek er een acteur van middelbare leeftijd aan het werk. Pas toen de spelers na de voorstelling met een lange ovatie werden bekroond, stond er een oude man op het podium. Ik vond het fascinerend. Kennelijk kan iemand die als professional zo in zijn kracht zit een dergelijke vitaliteit bij zichzelf naar boven brengen. Acteren is voor Hans Croiset het Ware, datgene waarin hij authentiek is en dat zo ongeveer samenvalt met zijn persoonlijkheid, na al die jaren op het podium.

Hoe is het wat dat betreft gesteld met organisaties? Misschien is het wel de kunst van leidinggevenden en organisatieprofessionals die hen bijstaan om dat Ware te blijven nastreven. Het authentieke van een organisatie, de reden dat zij bestaat, datgene wat de mensen die er werken bindt en motiveert. Ook in tijden van verandering – en wanneer zijn die er eigenlijk niet – is het de kunst om bij dat Ware te blijven. Dat is iets heel anders dan altijd hetzelfde te blijven doen. Immers, markten veranderen, nieuwe technologieën rukken op, het concurrentielandschap verandert. Hoe dat Ware zich articuleert kan dus ook evolueren, maar de organisatie moet het niet kwijtraken. Een risico dat zich bijvoorbeeld bij overnames vaak voordoet is dat de overgenomen organisatie al snel veel personeelsverloop ondervindt. Medewerkers herkennen datgene dan niet meer in hun bedrijf waartoe zij zich eerder aangerokken voelden. Alsof Hans Croiset zijn podium wordt afgenomen.

Naast het Ware hebben we de laatste tijd ook meer zorgen over het ware met een kleine w. Met andere woorden: datgene dat waar is, als tegendeel van onwaar. Daar waar belangrijke besluiten van ondernemingsbestuurders, politici of magistraten achteraf gezien eclatant fout zijn geweest, heeft dat in een aantal gevallen gelegen aan ontbrekende, gekleurde of ronduit onjuiste informatie waarop het besluit gebaseerd is geweest. De casus van Lucia de B. is een bekend voorbeeld. De rechtbank veronderstelde over al het “ware” te beschikken, maar de praktijk was anders.

De waarheid staat onder druk. Sommige mensen hechten meer geloof aan wat in hun facebook-groep als waarheid wordt voorgespiegeld dan in de media. Met behup van sociale media zijn regimes en politici meesters geworden in het bewust of onbewust produceren van fake news. Veel kranten hebben tegenwoordig rubrieken in de trant van “Waar of Niet Waar”; een veeg teken. Er is een nieuwe beroepsgroep van fact checkers aan het ontstaan. Daar zijn zelfs hele organisaties van zoals PolitiFact, de grootste in de Verenigde Staten.

In hoeverre zijn organisaties er immuun voor dat de waarheid onder druk staat? Dat is maar de vraag. Organisaties staan niet los van de samenleving. De mensen die in die organisaties werken, hebben ook hun eigen facebook-groepen. Zij laten zich ook beïnvloeden door wat al dan niet fakenews is. Ik ken een recent voorbeeld van een bedrijf waar in korte tijd veel onrust ontstond vanwege aanhoudende geruchten over een op handen zijnde vijandige overname. Het nieuws had zich razendsnel verspreid onder de medewerkers, onder meer door een WhatsApp groep van werknemers van het bedrijf. In werkelijkheid was er geen sprake van een voornemen tot een dergelijke overname. Die zou ook helemaal niet hebben gepast in de strategie van het bedrijf dat van deze snode plannen werd verdacht. Wat hier gebeurd was, was dat de de medewerkers die bang waren voor die overname in hun vermoeden versterkt waren geraakt doordat dat nieuws vanuit zoveel bronnen kwam. Het moest dus wel waar zijn. Waar een heleboel rook is, is vast vuur. Alleen: die bronnen, dat waren zij zelf. Zij hadden de rook gecreëerd, in hun WhatsApp community. Zij waren zich zorgen gaan maken over het verlies van het Ware van hun organisatie met een hoofdletter W doordat doordat het ware met een kleine w uit het oog was verloren.

Tot op heden is overigens niet bekend wie waarom dit fake news heeft gestart. Het zou heel goed kunnen zijn dat dit niet eens een weloverwogen actie van iemand is geweest, maar dat het gerucht door middel van vooral sociale media al snel een eigen leven is gaan leiden. News travels fast. Fake news doet dat niet minder snel.

Bij die krantenrubrieken over “Waar of Niet Waar” zijn er opvallend genoeg vaak meer dan alleen twee antwoorden “Waar” of “Niet Waar” mogelijk. De door de krant onderzochte stellingen kunnen ook “Grotendeels waar” of “Grotendeels onwaar” zijn, zoals in NRC Handelsblad.

Dat zal bij veronderstellingen op basis waarvan bedrijven en organisaties hun strategische beslissingen nemen niet anders zijn. Ook patronen die uit ‘big data’ naar voren komen, hoeven niet per definitie geheel waar te zijn. Er kunnen achterliggende factoren die als zij veranderen tot heel andere data leiden. Je kunt dus het beste ook dergelijke ‘feiten’ toetsen op waarheid.

Ook andere valkuilen liggen op de loer. De waan van de dag, een subjectieve selectie van informatiebronnen, niet-divers samengestelde teams: stuk voor stuk zijn het goede recepten voor slechte besluitvorming. Daarbij kunnen zowel het Ware als het ware in het geding zijn.

Het wordt tijd dat we ook in organisaties fact checkers gaan benoemen.

Gepubliceerd in Management & Consulting, 1.2020